Μεταχειρισμένα του αύριο: η πειρατεία του χθες, σήμερα

Ο «χορός» είχε ξεκινήσει από την περασμένη (την τρέχουσα δηλαδή) γενιά κονσολών: οι εταιρείες, μπαρουτιασμένες που έμεναν έξω από το παιχνίδι των μεταχειρισμένων, ανήγαγαν την εν λόγω αγορά σε νούμερο ένα πρόβλημά τους. Όχι άδικα.

Τα μεταχειρισμένα αντικατέστησαν στην ουσία την πειρατεία των 90s και εξελίχθηκαν γρήγορα σε ενοχλητικότατο βραχνά. Κάτι το multiplayer, κάτι τα δίκτυα και οι gaming παροχές τους και κάτι οι λοιπές υπηρεσίες, οι πειρατές αποφάσισαν να κάνουν «ρεσάλτο» και μολονότι στο νέο τους σκαρί δεν σήκωσαν τον «Jolly Roger», κατάφεραν να γίνουν εξίσου διαβόητοι. Η ολοένα διευρυνόμενη αγορά των μεταχειρισμένων, βλέπεις, είχε χώρο και ευκαιρίες κερδοφορίας για όλους πλην των ίδιων των εταιρειών και, το καλύτερο, απολύτως νόμιμα –εν αντιθέσει με την ορίτζιναλ πειρατεία. ‘Κονομούσε ο πωλών, ‘κονομούσε ο μουστερής, ‘κονομούσε κι ο ενδιάμεσος αλλά ποτέ η εταιρεία παραγωγής ή έκδοσης του παιχνιδιού ή πολύ περισσότερο η κατασκευάστρια της εκάστοτε κονσόλας. Στη γενιά συστημάτων που μας κρατά ακόμα συντροφιά, η λύση αν και μεσοβέζικη βρέθηκε και έμοιαζε να αποφορτίζει κάπως την κατάσταση: οι παίκτες ήταν ελεύθεροι να αγοράζουν και να πουλούν μεταχειρισμένους τίτλους με τις εταιρείες, τη μία μετά την άλλη να υιοθετούν το «Online Pass», έναν κωδικό μιας χρήσης που ξεκλείδωνε το multiplayer και προσέφερε πρόσβαση σε –δωρεάν και επί πληρωμή- DLC (downloadable content, το έξτρα περιεχόμενο ελληνιστί). Είχε χρησιμοποιήσει τον κωδικό ο προηγούμενος κάτοχος του παιχνιδιού; Έδινες $10/10€ και ούτε γάτα, ούτε ζημιά.

Από τις ημέρες που πρωτοδιαγνώστηκε το πρόβλημα ωστόσο, οι εταιρείες φρόντισαν μέσω «διαρροών», φημών και διφορούμενων δηλώσεων να μας προετοιμάσουν για αυτό που θα επακολουθούσε. Ήταν προφανές ότι η λύση του Online Pass μπορεί να αρκούσε ως πρώτο μέτρο, πλην όμως δεν κάλυπτε με τίποτα τους εξέκιουτιβς των «μεγάλων» που εν όψει νέας γενιάς έβλεπαν το λιανεμπόριο να πλουτίζει από την εμπορία μεταχειρισμένων, αφήνοντας τους ίδιους στην απ’ έξω. Ε, ναι, τι νόμιζες; Ότι το πρόβλημα ήσουν εσύ που αντάλλαζες παιχνίδια με τον κολλητό σου τον Ευτύχη και πουλούσες αυτά που δεν ήθελες πια spamάροντας σε κάθε forum την πραμάτεια σου; Όχι βέβαια. Ο στόχος ήταν τα μεγάλα ψάρια, οι «μεγαλοκαρχαρίες» που είχαν αρχίσει να κυκλώνουν απειλητικά το θύμα τους μυρίζοντας αίμα από χιλιόμετρα μακριά…

Κάπως έτσι λοιπόν φτάσαμε στη φετινή E3 με τη μεν Microsoft να μένει πιστή στις εξαγγελίες της για τα μεταχειρισμένα, τις ανταλλαγές και τις αγοραπωλησίες στο Xbox One και τη δε Sony να εκμεταλλεύεται την περίσταση και να κερδίζει τις εντυπώσεις ανακοινώνοντας ότι δεν προτίθεται να επιβάλλει τον παραμικρό περιορισμό σε ό,τι αφορά όλα τα παραπάνω. Δύο τελείως διαφορετικές στρατηγικές, δύο προσεγγίσεις που ουδεμία σχέση έχουν μεταξύ τους από δύο εταιρείες που αν μη τι άλλο όσο κι αν θέλουν να πείσουν για το αντίθετο, έχουν περισσότερα κοινά μεταξύ τους απ’ όσα νομίζουν τα fanboys τους.

Όπως έχω ξαναγράψει, δεν περιμένω οι στάσεις της Sony και της Microsoft να παραμείνουν ως έχουν μέχρι τα λανσαρίσματα των συστημάτων τους. Θέλοντας και μη, η μία από τις δύο αναγκαστικά θα κάνει πίσω. Δεν γίνεται ας πούμε στο PS4 να μπορείς να βρεις το PES 2014 μεταχειρισμένο στα 15€ (λέμε τώρα) και στο Xbox One το ίδιο παιχνίδι να πωλείται από δεύτερο χέρι 30-40€ μίνιμουμ με τις ευλογίες της Konami και τη συγκατάθεση της Microsoft.

Έχοντας συνηθίσει στην E3 διαχρονικά ό,τι γράφει να μην ξεγράφει, η πιθανή υπαναχώρηση μιας εταιρείας σε ένα ζήτημα τόσο φλέγον (έστω κι αν τα πράγματα θα είναι τελείως διαφορετικά αν κάνει πίσω η Sony απ’ ότι αν «καρφώσει» την όπισθεν η Microsoft) το δίχως άλλο δημιουργεί προβληματισμούς –μέχρι που σοκάρει κιόλας. Το θέμα του DRM και των μεταχειρισμένων και η προσέγγιση που επιλέγουν οι εταιρείες, εξελίσσεται σε αυτό που αποκαλούν «game changer». Είναι κάτι που έχει το ειδικό βάρος να επηρεάσει την απόφαση του καταναλωτή σε σχέση με την κονσόλα που θα επιλέξει –και σκέψου ότι μιλάμε για μια σχέση που θα τραβήξει τουλάχιστον πενταετία, δεν παίζουν με κάτι τέτοια. Η στάση των εταιρειών σε ένα πρόβλημα στο οποίο θα περίμενε κανείς πως θα ακολουθούσαν κοινή –αν και όχι απαραίτητα συναινετική- πορεία προς τη λύση του, μου δείχνει εμένα προσωπικά σύγχυση.

Στο μυαλό μου μπορώ να φανταστώ Sony και Microsoft ευτυχισμένες αν κατόρθωναν να μεταφέρουν το καταναλωτικό τους κοινό στα δίκτυά τους. Θα μπορούσε να εικάσει κανείς πως βλέπουν ότι η σχέση με τη λιανική και όλο το δίκτυο μεσαζόντων που εμπλέκεται στη διαδρομή ενός παιχνιδιού μέχρι τα χέρια του καταναλωτή, είναι μεν απαραίτητη, πλην όμως βάζει χέρι στα έσοδά τους. Και από ‘κει που το χεράκι έκανε διακριτικά και «προβλεπόμενα» την εμφάνισή του στο κύκλο του εμπορίου, μετατράπηκε σε αχόρταγη χερούκλα που με τα μεταχειρισμένα κάνει ολοένα και συχνότερα «μπάζες». Μας αρέσει αυτό; Προφανέστατα όχι. Οι μεγάλοι που βλέπουν «τον χωριάτη να τους έχει ανέβει στο κρεβάτι» δεν είναι διατεθειμένοι να μείνουν με σταυρωμένα τα χέρια και αναζητούν με τακτ εναλλακτικές.

Στην αρχή, παίρνοντας παράδειγμα από τη Valve και την Apple, δημιούργησαν τα δικά τους ψηφιακά καταστήματα όπου μπορούσαν να κάνουν ό,τι ήθελαν χωρίς την παρέμβαση τρίτων. Φυσικά και ήταν σε θέση να διανείμουν τα παιχνίδια τους σε τιμές αχτύπητες αλλά κατ’ αυτόν τον τρόπο θα πήγαιναν κόντρα στους συνεργάτες τους στη λιανική, κάτι όχι και τόσο σοφό, δεν συμφωνείς; Οι τιμές διάθεσης των παιχνιδιών μέσα από PlayStation Network και Xbox LIVE ξεκίνησαν από κάτι απόκοσμα 60άρια και 70άρια ακατέβατα για να πέσουν σταδιακά στα πιο αποδεκτά επίπεδα της αγοράς –ένα δεκάρικο πιο κάτω. Τους τελευταίους μήνες την εμφάνισή τους έχουν κάνει και οι προσφορές (δεν συγκρίνονται με αυτές του Steam βέβαια αλλά είναι μια αρχή) ενώ μην παραβλέπεις την προσπάθεια των εταιρειών να εγγράψουν συνδρομητές στα δίκτυά τους προσφέροντας μέχρι και δωρεάν παιχνίδια σε εβδομαδιαία ή μηνιαία βάση.

Βλέπεις δηλαδή ότι αργά αλλά σταθερά οι Sony και Microsoft εκμεταλλεύονται ολοένα και περισσότερο την ψηφιακή διανομή. Το θέμα είναι ότι αν και θα ‘θελαν, δεν είναι δυνατόν να βασίσουν τα επιχειρηματική τους μοντέλα στο e-shopping. Προφανέστατα αυτό θα δικαιολογείται και από τη στάση του ίδιου του καταναλωτικού κοινού. Ε, δεν θέλει και τρελή φαντασία για να σκεφτείς ότι η Sony και η Microsoft θα είναι σε θέση να γνωρίζουν τα πάντα γύρω από τις αγορές που αφορούν τα συστήματά τους. Κοινώς, αν όλοι αγόραζαν μέσω Xbox LIVE και PlayStation Network, να είσαι σίγουρος ότι οι δύο εταιρείες θα είχαν κινηθεί αναλόγως.

Υπάρχει ωστόσο και μία ακόμα παράμετρος που θα πρέπει να λάβεις υπ’ όψιν σου εξετάζοντας το όλο θέμα: αν η διάθεση του software μπορεί να γίνει ψηφιακά, δεν συμβαίνει το ίδιο και με αυτή του hardware. Σε κάθε περίπτωση δηλαδή, ο καταναλωτής πρέπει να είναι σε θέση να αγοράσει από κάπου το αρχικό, απαραίτητο hardware πριν πέσει με τα μούτρα στις ψηφιακές αγορές. Οι δύο πιο επιτυχημένες εταιρείες στον χώρο της ψηφιακής διανομής, η Apple και η Valve, έχουν επιλέξει δύο εντελώς διαφορετικά μοντέλα: η πρώτη διανέμει το hardware της μέσω του δικτύου καταστημάτων της, των συνεργατών της (αντιπρόσωποι, λιανική, πάροχοι) ανά τον κόσμο και του site της. Έχει θέμα μ’ αυτό κανείς; Όχι, αφού δεν προκύπτει η οποιαδήποτε διένεξη συμφερόντων. Δεν πουλάει π.χ. κανένας απ’ αυτούς εφαρμογές σε φυσική μορφή. Η δε Valve δεν ασχολείται –μέχρι στιγμής- καθόλου με το hardware αφού πρόκειται για κάτι που λίγο-πολύ όλοι διαθέτουν: υπολογιστή!

Αν η Microsoft και η Sony ξεκινούσαν να κοντράρουν τους λιανέμπορους στο software χτυπώντας τις τιμές ώστε να προσελκύσουν κόσμο στα ψηφιακά μαγαζιά τους, τότε απολύτως φυσιολογικά και αναμενόμενα και οι τελευταίοι θα τους γύριζαν την πλάτη σε ό,τι αφορά το hardware. Μέση λύση μου είναι αδύνατον να σκεφτώ –οπότε και οι ισχυρισμοί ότι η Microsoft ακολουθεί το μοντέλο της Valve, λόγω των αντικρουόμενων συμφερόντων πάνε περίπατο. Όσο για εναλλακτικές λύσεις διανομής hardware; Η μεν Sony διαθέτει το όποιο δίκτυο των Sony Stores, η δε Microsoft κατ’ ουσία τίποτα. #fail Για να μη μιλήσουμε για τον πόλεμο που θα δέχονταν με μια τέτοια απόφαση –ή τον φόβο μην τυχόν και ο ανταγωνιστής λυγίσει στις πιέσεις και έτσι βγουν εκείνοι οι «κακοί επαναστάτες». Κάπως έτσι, και επειδή η ψηφιακή διανομή όσο επικερδής κι αν είναι δεν έχει νόημα σε ένα συρρικνωμένο κοινό (θυμήσου τον αγώνα των παρόχων κινητής για να μη σε χάσουν από πελάτη), ο χρυσός κανόνας των μηχανικών «αν κάτι δουλεύει τότε μην το πειράξεις», βρίσκει –σε γενικές γραμμές- εφαρμογή.

Όσο για το τι μας επιφυλάσσει το μέλλον στις οικιακές κονσόλες και τους συγκεκριμένους «παίκτες»; Αίσθησή μου είναι πως αν και οι δύο εταιρείες θα ήθελαν να περάσουν σε ένα εξ’ ολοκλήρου ψηφιακό μοντέλο χωρίς μεσάζοντες, χωρίς ανεξέλεγκτα μεταχειρισμένα, χωρίς, χωρίς, χωρίς (κάποια απ’ αυτά τα «χωρίς» είναι βέβαια καλά και κάποια άσχημα), το πρόβλημά τους είναι ότι πάντα θα υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων με την αγορά λιανικής. Ως εκ τούτου η καθολική μετάβαση νομίζω πως θα παραμείνει ένα όνειρο τρελό, όνειρο απατηλό for ever and ever… Φυσικά το τι νομίζω εγώ ελάχιστη σημασία έχει όπως και ελάχιστα ενδιαφέρει τις εταιρείες. Απλά όσο και να σκέφτομαι το θέμα, λύση μοιάζει αδύνατον να βρεθεί δίχως εκατέρωθεν υπαναχωρήσεις, παραχωρήσεις και συμβιβασμούς. Σε κάθε περίπτωση το ρίσκο παραμένει μεγάλο (κανείς δεν επιθυμεί να δυσαρεστήσει κανέναν) και είμαι περίεργος να δω ποιος θα το πάρει επ’ ώμου…